KANSER TEDAVİLERİ ÖNERSİNDE ÜREME FONKSİYONLARINI KORUMA
Eğer kanser tanısı almışsanız ve tedavisinden sonra çocuk sahibi olmak istiyorsanız, bunun olması için nelere ihtiyaç duyduğunuza dair bir bilgi vermek isteriz. Bu sitede, kanser tedavisinin kısırlık üzerine riskleri ve aile kurma seçeneklerinizle ilgili bilgileri bulabilirsiniz.
Amacımız
- Kanser hastalığının ve kanser tedavisinin üreme yeteneğinizi nasıl etkileyeceğini anlamak,
- Kanser tedavisi öncesinde, tedavi sürecinde veya sonrasında aile planlamanızı düşünmenizde size yardımcı olmak,
- Arkadaşlarınızın, ailenizin ve hatta hastalığınız sürecinde size bakan bakıcıların aile planlamanızın neden önemli olduğu hakkında bilinçlendirmek/eğitmektir.
Lütfen buradaki bilgilerin size sadece bir genel bakış kazandıracağını unutmayın. Riskleriniz, seçenekleriniz, yaşadığınız bölgedeki klinikler ve ne aradığınızı özelleştirmek adına, yardımcı olabilecek diğer araçlar hakkında daha detaylı bilgileri web sitemizden ya da telefon hattımızdan arayarak alabilirsiniz.
Kadın
Kısırlık hamile kalamamak ya da hamileliği sürdürememektir. Kadınlar için kısırlık şu durumlarda olabilir:
- Overlerde sağlıklı yumurta bulunmaması,
- Üreme sisteminde döllenmiş yumurtanın rahime yerleşmesine ya da rahimde büyümesine engel olacak bir hasarın oluşması,
- Üreme sisteminde oluşan gebeliğin taşınmasına engel olacak hasarların olması,
Kısırlık için riskler;
Kanser tedavisi sonrasında kısırlığa yol açabilecek riskler birçok şeye bağlı olabilir.
Kemoterapi: Tipi, süresi ve dozu
Cerrahi operasyon: Yeri ve cerrahi kapsamı
Radyasyon: Yeri ve dozu
Diğer: Yaş, tedavi öncesindeki doğurganlık statüsü ve kanser çeşidi
Üreme Sağlığını Koruma Seçenekleri
Kanser tedavisinden önce, üreme sağlığını koruyabilmek için çeşitli yollar vardır. Aşağıdaki seçenekler, üreme sisteminize olabilecek hasarı en aza indirebilmek veya sperminizi koruyabilmek adına düşünebileceğiniz yöntemler olabilir.
Embriyo dondurma: Cerrahi prosedürle alınan yumurtalar laboratuar ortamında sperm ile döllenerek embryolar oluşturulur. Başarılı gelişim gösteren embriyolar, gelecekte kullanılmak üzere dondurularak saklanır.
Yumurta dondurma: Cerrahi prosedürle alınan olgun kalitedeki yumurtalar gelecekte kullanılmak üzere dondurulup saklanır.
Yumurtalık dokusu dondurulması: Bir parçası ya da tamamı, cerrahi yöntemle alınan yumurtalıktan, hormon üretimi olan hücrelerin ve olgunlaşmamış yumurtaların bulunduğu yumurtalık dokuları şeritlere ayrılarak dondurulur, gelecekte kullanılmak üzere saklanır.
Yumurtalıkların baskılanması: GnRH analogları kullanılarak kemoterapi sürecinde yumurtalıkların geçici olarak baskılanması.
Yumurtalık transpozisyonu: Radyasyonun hasarını azaltmak amacıyla, cerrahi yöntemle yumurtalıkların karın boşluğunda yukarıya ya da radyasyon bölgesinden uzağa transpozisyonunun yapılması.
Yumurtalık kalkanı: Radyasyon tedavisi sırasında yumurtalıklara koruyucu kalkan yerleştirilmesi.
Kısırlık Üzerine Muhtemel Sonuçlar:
Kanser tedavileri üreme sistemini farklı yönlerden etkileyebilir. Tedavi süreci sonrasında doğurganlığınız aşağıdaki kategorilerden birine girebilir.
Normal doğurganlık: Normal üreme fonksiyonunun olması. Çoğu kadın, kanser tedavisi sonrasında doğurganlığı üzerine hiçbir etki görmez ve doğal yoldan bebek sahibi olabilir.
Erken menopozun takip ettiği doğurganlık: Geçici kısırlık durumu. Bazı kanser tedavileri yumurtalıklardaki yumurtaların bir kısmına zarar verebilir. Bu durum, kanser tedavisi sonrasında bir zaman sürecinde doğurgan olup sonrasında erken menapoza girmek anlamına gelebilir.
Tehlikeye giren doğurganlık: Doğurganlığın azalması durumu. Bu durum, yumurtalıklara, hormon üretimine ya da üreme sistemine bir zarar görülmesinden olabilir. Bu zarar doğal yoldan çocuk sahibi olmayı zorlaştırır, gebelik durumu IVF doktorundan yardım alarak gerçekleşebilir.
Erken Menapoz: Yumurtalıkların normal fonksiyonunu sürdürememe durumu. Bu durum, kanser tedavisi sonrasında, yumurtalıkların hasara uğraması, üreme organlarının alınması sonrasında olabilir.
Kanser Tedavisi Sonrasında Ebeveynlik Seçenekleri
Kanser tedavisi sonrasında anne olabilmek için çeşitli yollar vardır. Kanser tedavinizin sona ermesinden sonra, üreme kapasitesiniz doktor tarafından belirli hormon testleri ve yumurtalıkların ultrason ile görüntülenmesiyle ölçülebilir. Sonuçlara dayanarak, bir gebeliği sürdürebilme durumunuz aşağıdaki durumlardan birine uyabilir.
Normal doğurganlık
- Doğal yoldan çocuk sahibi olabilme
- Diğer aile kurma seçenekleri
Erken menapozun takip ettiği doğurganlık:
- Doğal yoldan çocuk sahibi olabilme
- Aile kurmadan önce erken menopoza girme riskine karşın üreme sağlığını koruma seçenekleri
- Doktor yardımı ile çocuk sahibi olma
- Dondurulumuş yumurtaların, embriyoların yada yumurtalık dokusunun kullanılması
- Donör yumurtaların yada embriyoların kullanılması
- Taşıyıcı annelik
- Evlat edinme
Tehlikeye giren doğurganlık:
- Doğal yoldan çocuk sahibi olabilme
- Doktor yardımı ile çocuk sahibi olma
- Dondurulumuş yumurtaların, embriyoların yada yumurtalık dokusunun kullanılması
- Donör yumurtaların yada embriyoların kullanılması
- Taşıyıcı annelik
- Evlat edinme
Erken menopoz:
- Dondurulumuş yumurtaların, embriyoların yada yumurtalık dokusunun kullanılması
- Donör yumurtaların yada embriyoların kullanılması
- Taşıyıcı annelik
- Evlat edinme
Kadınlar için önemli noktalar:
Bütün kanser çeşitleri ya da kanser tedavileri doğal yoldan bebek sahibi olmanızı etkilemeyebilir. Onkoloji ekibinize riskleriniz hakkında danışın. Eğer mümkünse bir IVF doktorundan da görüş alın.
Adet döngünüz normale dönse de, yumurtalıklarınıza olan hasarlardan ötürü menapoz döneminiz genele oranla 5,10 hatta 20 sene öne gelebilir.
Yumurtalar, embriyolar ve yumurtalık dokuları uzun seneler dondurulmuş olarak saklanabilir.
Doktorlarınız çocuk sahibi olabilmek için, kanser tedavinizin bitiminden sonra 6 aydan 5 yıla kadar beklemenizi tavsiye edebilir.
Adet döngünüzün eski haline geri dönmesi her zaman doğurganlığınızın olduğunun göstergesi olmamaktadır. Aynı zamanda tersi bir durum yani adet döngünüzün düzenli hale gelmemesi doğurgan olmadığınızın bir göstergesi değildir. Doğurgan olmadığınız düşünüyor olsanız bile, eğer çocuk sahibi olmayı bu dönemde istemiyorsanız mutlaka doğum kontrol yöntemlerinden birini kullanmalısınız.
Güncel araştırmalar göstermektedir ki gebelik durumu kanserin (hatta meme kanserinde bile) tekrar nüksetmesine neden olmamaktadır.
Bazı kanser tedavileri uzun dönemli kalp ve akciğer hasarlarına yol açabilmektedir. Bu hasarlar gebelik için bazen komplikasyonlara neden olabilmektedir. Bu nedenle doktorunuza gebelik durumunun sizin için güvenli olup olmadığını mutlaka danışınız.
Kanser sonrası sağlığına kavuşabilen kişilerin çocukları kanser doğum defektleriyle ilgili yüksek riskte değildirler. Bu durum sadece bilinen kansere yol açan bir gen mutasyonu olması durumunda riskli olabilir. Bu halde de genetik taramalar yapılarak mutasyonun çocuğa geçmesi önlenebilir.
Meme Kanseri
| Özel Durumlar (considerations) | Uygun Seçenekler |
| Bazı meme kanseri türleri hormonel açıdan hassastır. Bu nedenler kısırlık tedavisinde kullaılacak ilaçlar güvenli olmayabilir. | Yeni geliştirilmiş meme kanseri için riskli olmayan kısırlık tedavisi seçenekleri ve tedavi yöntemleri vardır. |
| Bazı meme kanseri hastaları BRCA genini taşımaktadırlar ve bu genin çocuklarına geçmesi istememektedirler. | Gen mutasyonlarının doğacak çocuğa geçişini engellemek için genetik tarama yaptırmak mümkündür. |
| Bazı meme kanseri hastaları BRCA genini taşımaktadırlar ve yumurtalık kanseri riskleri yüksek olmasından dolayı yumurtalıkların alınmasını isteyebilirler. | Yumurtalıklarınız alınmadan doğurganlığınızı korumak ya da aile kurmak mümkün olabilir. |
| Tamoxifen ve diğer hormon tedavilerini kullanırken, hamile kalmak güvenli değildir. | Taşıyıcı annelik bir seçenek olabilir. |
Jinekolojik Kanserler
| Özel Durumlar (considerations) | Uygun Seçenekler |
| Bazı jinekolojik kanser türleri hormonel açıdan hassastır. Bu nedenler kısırlık tedavisinde kullaılacak ilaçlar güvenli olmayabilir. | Yeni geliştirilmiş jinekolojikkanseri için riskli olmayan kısırlık tedavisi seçenekleri ve tedavi yöntemleri vardır. |
| Bazı jinekolojik kanser türlerinde yapılan cerrahi müdahaleler gelecekteki doğurganlık durumunuzu ve çocuk sahibi olabilme durumunuzu etkileyebilmektedir. | Kanserin ilk evrelerindeki hastalar için, doğurganlık koruma cerrahi müdahaleleri başarılı bir üreme sağlığı korunması sağlayabilir. |
| Pelvik bölgeye uygulanan radyasyon, rahimde bir takım değişikliklere neden olabilir. Bu durum gebe kalmayı zorlaştırabilir. | Taşıyıcı annelik bu tarz hastalarda bir seçenek olabilir. |