Primer Over Yetmezliği

Primer yumurtalık yetmezliği (POI) 40 yaşından önce hipergonadotropik hipogonadizm gelişimi olarak tanımlanabilir. Mevcut belirtiler menopoz olanlara benzer. POI daha önce “erken menopoz” ve “erken yumurtalık yetmezliği” olarak adlandırıldı. Spontan POI için yaşa özgü insidansı 35 yaşa kadar 250’de 1, 40 yaşına kadar 100’de 1’dir. Tam gelişmiş formunda, oligomenore veya amenore, östrojen eksikliği belirtileri ve postmenopozal düzeyde gonadotropin seviyeleri ile karakterizedir.

Doğal menopoz, bir kadının başka bir patolojik veya fizyolojik neden olmaksızın 12 aylık amenore yaşadıktan sonra retrospektif olarak saptanan adet dönemlerinin kalıcı kesilmesi olarak tanımlanır. Normal kadınlarda ortanca yaş 51.4 yaşında görülür. Menopoz, tama yada tama yakın komple, folikül rezervinin tükenmesi ile ortaya çıkan hipoöstrojenemi ve yüksek folikül uyarıcı hormon (FSH) konsantrasyonları ile karakterizedir. 40 yaşından önce menopoz anormal olarak kabul edilir ve primer over yetmezliği (POI) olarak adlandırılır.

“Erken menopoz” ve “erken yumurtalık yetmezliği” terimleri geçmişte POI için kullanılmıştır, ancak bu geçerli bir tanım değildir zira spontan PO’li birçok hasta da aralıklı olarak ovulasyon gerçekleşir ve östrojen üretimi olur. Az bir kısmında geçici olarak düzenli adet görme ve %5-10 vakada gebelik bile görülebilir. Bu durum tanıdan yıllar sonra ortaya çıkabilir. POI bir spektrum bozukluğudur ve bozulmuş yumurtalık fonksiyonunun bir sürekliliğidir. Okkült POI ise, düzenli menstruasyona rağmen endojen veya ekzojen gonadotropin stimulasyonuna yanıtsızlık olarak tanımlanabilir. Overt yani aşikar POI de ise düzensiz menses varlığı, yüksek serum gonadotropinler, ve azalmış doğurganlık izlenir. Azalmış yumurtalık rezervi (diminished ovarian reserve) POI ile eş anlamlı değildir. Kadın kısırlığı değerlendirme ve tedavisi bağlamında kullanılan bir terimdir. Terim aynı zamanda anormal yumurtalık rezerv testi (düşük serum anti-müllerian hormon düzeyleri de dahil olmak üzere) için kullanılır.

Klinik Özellikler

Primer yumurtalık yetmezliği (POI) menstrual fonksiyonda değişiklik (oligomenore ve / veya amenore), yüksek serum gonadotropinler ve düşük serum estradiol konsantrasyonları, ve sıcak basması ve vajinal kuruluk gibi östrojen eksikliği belirtileri ile karakterizedir. Ancak, spontan POI olan kadınların yaklaşık yüzde 50-75’inde aralıklı yumurtalık fonksiyonu meydana geldiği için, vazomotor semptomların veya vajinal kuruluk yokluğu, adet düzensizliği ile gelen bir kadında POI tanısını göz ardı ettirmemelidir. Hastalar düzenli adte görmeye rağmen infertilite şikayeti ile de başvurabilirler (Tablo).

46,XX spontan POI gelişen kadınların çoğu normal ergenlik yaşamış ve durumun gelişiminden önce düzenli adet görmektedirler. Adet paterninde bozulma en sık görülen belirtidir, ancak 46,XX spontan POI için karakteristik bir adet düzensizliği yoktur. Hastalar akut amenore gelişebilir veya oligomenore uzun süreli devam edebilir. POI bazen kendisini OCP kullanımı veya gebelik sonrası adetlerin düzenli olmaması şeklinde belli eder. Özellikler OCP kullanımı POI semptomlarını maskelediğinden hasta durumun farkında değildir ve ilacı bırakıncaya kadar şikayetleri olmayacaktır.

Östrojen eksikliğine bağlı olarak ateş basmasları vajinal kuruluk, osteoporoz, kardiyovasküler morbidite ve mortalite görülebilir. Bu nedenle hormon replasman tedavisi önerilmelidir.

Düşük kan östrojen ve AMH düzeyi, yüksek FSH izlenebilir. Ultrasonda överler normal görünümde olabileceği gibi artmış folikül kisterline bağlı büyümüş olarakta izlenebilir. Karyotip analizi otoimmunite paneli, FMR-1 mutasyon testi, estrojen ve FSH testine ek olarak istenmelidir.